در این مقاله می‌خوانید:
درد شکم چیست؟
درد شکم، درد نسبتا شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی تجربه می کنند، که معمولا در جامعه با عنوان دل درد بیان می شود. درد شکم معمولا به دنبال آسیب هر یک از ارگان های داخل شکمی، مصرف دارو یا مصرف سموم ایجاد می شود. همچنین ممکن است درد از جای دیگری به شکم انتشار یابد. برای مثال غالبا افراد به دنبال بیماری های قلبی و ریوی درد شکم را نیز تجربه می کنند.
درد شکم ممکن است خفیف یا شدید، متناوب یا مداوم باشد. درد می تواند حاد و ناگهانی بوده و یا به صورت مزمن و طولانی با فرد همراه باشد. همچنین درد می تواند موضعی باشد و تنها در یک ناحیه از شکم ایجاد شود یا منتشر بوده و در تمام شکم احساس شود.
علایم همراه با درد شکم چیست؟
درد شکم با توجه به علت آن می تواند با علائمی مانند تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، سرگیجه و اجتناب فرد از مصرف آب وغذا و حتی تکرر ادرار همراه باشد. به صورت کلی اگر درد همراه با هریک از علائم ناراحت کننده ی زیر باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- مدفوع خونی
- تهوع و استفراغ مداوم
- کاهش وزن
- زردی پوست
- درد شدید هنگام لمس شکم
- ورم شکم
- تشدید درد با فعالیت (مانند دویدن یا بالا رفتن از پله ها).
علل درد شکم چیست؟
شکم درد می تواند علل متعددی داشته باشد. شایع ترین علل درد شکم، تولید زیاد گاز در روده ها، سوء هاضمه و کشیدگی دیواره ی روده است. که معمولا مشکل جدی محسوب نمی شود و خود به خود بهبود می یابد. با این وجود دیگر علل درد ممکن است جدی و نیاز به مداخله فوری داشته باشد. گاهی درد شکم اولین علامت بروز سکته ی قلبی به ویژه در افراد مسن است. همچنین درد ممکن است به دنبال بیماری های روحی و روانی مانند اضطراب و افسردگی دیده شود.
نکته مهم:
محل درد و الگوی درد؛ در تشخیص علت درد شکم کمک کننده است. درد مربوط به شکم با توجه به الگوی درد آن به شکم درد حاد، مزمن، پیشرونده تقسیم می شود. در ادامه با علت های آن آشنا خواهید شد:
۱: علل درد شکمی حاد
درد های شکمی حاد، سریع پیشروی کرده اغلب در طی چند ساعت تا چند روز برطرف می شوند. اما بعضی از دردها خطرناک بوده و نیاز به مداخله ی فوری پزشک دارند. رایج ترین علل درد شکمی حاد شامل موارد زیر است:
- آنوریسم آئورت شکمی: به بزرگ شدن یا بیرون زدگی سرخرگ آئورت بر اثر ضعف دیواره آن آنوریسم آئورت می گویند.
- التهاب آپاندیس: درد شدید و ناگهانی در سمت راست و پایین شکم به همراه تهوع و استفراغ از علایم التهاب آپاندیس است.
- التهاب مجرای صفراوی (کلانژیت)
- التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت): در سمت راست و بالای شکم احساس می شود و بیشتر پس از خوردن غذاهای چرب ایجاد می شود.
- دیورتیکولیت: به بیرون زدگی های کوچک کیسه مانند در مخاط روده دیورتیکول و التهابی که به دنبال آن می آید دیورتیکولیت می گویند.
- کتواسیدوز دیابتی: از عوارض حاد دیابت نوع ۱ است و به دنبال نرسیدن انسولین به بدن و بالا رفتن قند خون ایجاد می شود.
- حاملگی خارج رحمی: به حاملگی در جایی غیر از حفره رحم مانند لوله های رحمی، حاملگی خارج رحمی یا حاملگی اکتوپیک می گویند.
- حمله ی قلبی: اگر درد شکم در اثر فعالیت باشد و همراه با علایمی مانند تهوع، تنگی نفس یا تعریق باشد ممکن است علامت درد قلبی باشد.
- در هم رَوی روده (intussusception): این عارضه معمولا در کودکان و نوزادان رخ می دهد، همچنین درد شکم به صورت متناوب و دوره ای است.
- ایسکمی مزانتریک: به دنبال کاهش خون رسانی به روده ی کوچک ایجاد می شود.
- لنفادنوپاتی مزانتر: تورم گره های لنفاوی مزانترالتهاب پانکراس (پانکراتیت).
- پریکاردیت: به التهاب بافت اطراف قلب پریکاردیت می گویند.
- پریتونیت (عفونت یا التهاب قسمتی از صفاق): درد در سراسر شکم یا قسمتی از شکم احساس می شود. حرکت یا فشار به شکم باعث تشدید درد می شود.
- پلوریت: به التهاب و تحریک پرده های اطراف ریه پلوریت می گوییم.
- پنومونی (سینه پهلو): ممکن است به دنبال عفونت بافت ریه یا ذات الریه درد در قسمت راست و بالای شکم ایجاد شود.
- گاستروانتریت ویروسی (آنفولانزای معده): با علائمی مانند درد شکمی، اسهال، استفراغ، درد عضلات و گاهی تب همراه است.
ذیگر علت ها:
- التهاب قسمت ابتدایی روده کوچک
- عفونت کلیه (پبلونفریت)
- التهاب مثانه (سیستیت)
- انسداد روده
- احتباس مدفوع
- ضربه به شکم
- پارگی روده ی بزرگ (پارگی کولون).
- سنگ کلیه
- آبسه کبد
- بیماری زونا (شینگلز).
- التهاب لوله فالوپ (سالپینگیتیس).
- پارگی طحال
- عفونت طحال
- آبسه ی طحال
- عفونت مجاری ادراری
۲: علل درد شکمی مزمن
درد مزمن شکمی، درد ی متناوب و دوره ای بوده وغالبا هفته ها، ماه ها یا حتی سال ها همراه فرد باقی می ماند و تحت برخی شرایط تشدید می شود. رایج ترین علل درد شکمی مزمن به شرح زیر است:
- آنژین: درد قلبی که در اثر کاهش خونرسانی به بافت قلب ایجاد می شود.
- بیماری سیلیاک: یک اختلال خود ایمنی است که روده ی باریک را درگیر می کند.
- اندومتریوز: رشد بافت اندومتر (بافت داخل رحمی) در جایی بیرون از رحم را اندومتریوز گویند.
- سنگ کیسه صفرا
- التهاب معده (گاستریت)
- رفلاکس معده: که بیش تر با اصطلاح ترش کردن شناخته شده، باعث ایجاد درد و سوزش در قسمت بالای شکم می شود.
اینگوئینال هرنیا (باد فتق): برآمدگی در شکم یا کشاله ران که با ایستادن و سرفه کردن بدتر می شود را فتق کشاله ران یا اینگوینال هرنیا می گویند. - فتق شکمی
- سندرم التهاب روده (IBS)
- میتل اشمیتز: یا تخمک گذاری دردناک. درد یک طرفه و در قسمت پایین شکم بوده وغالبا با مسکن های معمولی برطرف می شود.
- کیست تخمدان
- بیماری التهاب لگن
- زخم معده (پپتیک اولسر): یکی از رایج ترین علل دردهای شکمی که غالبا در نیمه ی بالایی شکم ایجاد شده و به دنبال غذا خوردن تشدید می شود.
- آنمی سیکل سل (کم خونی داسی شکل): نوعی کم خونی ارثی است.
- کشیدگی عضلات شکمی
- اولسر کولیت (کولیت زخمی): یک نوع بیماری خود ایمنی است که جدار داخلی روده دچار التهاب می شود و غالبا نیز روده بزرگ را درگیر می کند.
۳: درد شکمی پیش رونده
درد شکمی پیش رونده شامل درد هایی است که به مرور زمان بدتر شده و با پیش روی سایر علایم همراه اند. این قبیل دردهای شکم را باید جدی بگیریم. رایج ترین علل درد های شکمی پیش رونده به شرح زیر است:
- سرطان ها
- بیماری کرون: یک نوع بیماری التهابی است که روده ها را درگیر می کند و منجر به درد شکمی، اسهال شدید، خستگی، کاهش وزن و حتی سوء تغذیه می شود.
- بزرگی طحال (اسپلینومگالی)
- سرطان کیسه ی صفرا
- هپاتیت
- سرطان کلیه
- مسمومیت با سرب
- سرطان کبد
- لنفوم نانهاجکین
- سرطان پانکراس
- سرطان معده
- آبسه ی لوله های تخمدان
- اورمیا: اوره ماده زائدی است که کلیه ها آن را تصفیه کرده واز راه ادرار از بدن خارج می کنند. زمانی که کلیه نتواند خون را تصفیه کند و مواد زائد وارد خون شوند می گوییم فرد دچار اورمیا شده است. اورمیا وضعیتی خطر ناک است و نیاز به درمان فوری دارد.
درمان درد شکم
همان طور که اشاره شد شکم درد می تواند به دنبال علل متعددی ایجاد شود. الگوی درد (مداوم یا متناوب، شدید یا خفیف بودن) و محل درد بسته به علت آن متفاوت بوده. و راهنمای خوبی برای تشخیص درست و درمان به موقع پزشک است. برای مثال درد ناگهانی شکم می تواند اولین علامت از وضعیت های خطرناکی مانند آپاندیس، سکته قلبی، حاملگی خارج رحمی و… بوده و نیاز به مداخله ی فوری پزشک داشته باشد. همچنین درد های عود کننده و طولانی مدت از مواردی هستند که باید بررسی شوند. با این وجود در صورتی که درد ناگهانی بوده یا بیشتر از چند روز طول بکشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در عین حال راه هایی برای کاهش درد خود نیز پیدا کنید:
- اگر درد با سوء هاضمه همراه است، بهتراست وعده های غذایی خود را سبک تر کنید.
- با مصرف غذاهای غنی از فیبر و خوردن آب زیاد از ناراحتی ناشی از یبوست جلوگیری کنید.
- برای بهبود درد خود از مصرف خودسرانه ی مسکن هایی مانند ایبوپروفن و آسپرین و ناپروکسن خودداری کنید زیرا باعث تحریک معده و ایجاد زخم های خونریزی دهنده شده و موجب بدتر شدن درد شکم می شوند.
چه موقع برای درمان درد شکم به پزشک مراجعه کنیم؟
در هر کدام از شرایط زیر باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- درد شدید شکم به دنبال ضربه یا تصادف.
- درد شکم به همراه احساس فشار و درد در قفسه سینه.
- درد شدید شکمی که با حرکت تشدید شده، به گونه ای که قادر به حرکت نباشید.
نکته مهم:
در نظر داشته باشید اگر درد همراه با هر کدام از علایم زیر باشد لازم است به متخصص داخلی مراجعه کنید:
- دردی که ناگهانی و شدید باشد.
- تب
- مدفوع خونی
- تهوع و استفراغ مداوم
- کاهش وزن
- زرد شدن پوست
- ورم شکم
- درد شدید هنگام لمس شکم.
