شهروندی دیجیتال را شاید بشود مجموعه رفتارهای شایسته و مسئولانه در استفاده از فناوری دانست.
۱. دسترسی دیجیتال: مشارکت کامل الکترونیک در جامعه
کاربران فناوری باید بدانند که همهٔ آدم‌ها فرصت‌های یکسانی در دسترسی و استفاده از فناوری در اختیار ندارند. تلاش برای برابری حقوق دیجیتال و حمایت از دسترسی الکترونیک، نقطهٔ شروع شهروندی دیجیتال است. محرومیت دیجیتال رشد روزافزون جامعه با استفاده از این ابزارها را سخت می‌کند. کمک به فراهم آوردن فناوری و گسترش دسترسی به آن باید هدف هر شهروند دیجیتالی باشد. کاربران نباید فراموش کنند که هستند کسانی که دسترسی محدودی دارند و منابع دیگری هم باید برای آن‌ها فراهم شود. برای اینکه شهروندان مفیدی باشیم لازم است خودمان را به تضمین دسترسی دیجیتال برای همهٔ آدم‌ها متعهد کنیم.
۲. تجارت دیجیتال: خرید و فروش الکترونیکی کالا
کاربران فناوری باید این نکته را درک کنند که بخش بزرگی از اقتصاد بازار امروز به سمت الکترونیکی شدن می‌رود. معاملات و مبادلات قانونی و مشروع در جریان است، اما خریدار و فروشنده باید به مشکلات مرتبط با آن هم آگاه باشند. خرید اینترنتی اسباب‌بازی، لباس، ماشین، غذا و غیره بین خیلی از کاربران رایج شده است. در عین حال مقدار مشابهی کالا و خدمات ناقض قوانین و اخلاقیات برخی کشورها نیز سربرآورده است (که شامل فعالیت‌هایی مثل دانلود غیرقانونی، هرزه‌نگاری، و قمار نیز می‌شود). کاربران یاد بگیرند که چطور در اقصاد دیجیتال نوین، مصرف‌کننده خوبی باشند.
۳. ارتباطات دیجیتال: تبادل الکترونیک اطلاعات
یکی از تحولات برجسته ناشی از انقلاب دیجیتال، توانایی هر کس در ارتباط با دیگران است. در قرن نوزدم شکل‌های مختلف ارتباطات بسیار محدود بود، اما در قرن بیست و تیکم، گزینه‌های ارتباطی به حدی از انفجار رسیده (مثل ایمیل، تلفن همراه، پیام رسان اینترنتی، ویدیو چت، و بسیاری دیگر). توسعه راه‌های ارتباطی همه چیز را متحول کرده است، چون امروز آدم ها می‌توانند با هر کسی که می‌خواهند در ارتباط مداوم بمانند. حالا همه این فرصت را دارند که با هر کسی در هر جایی و در هر زمانی ارتباط برقرار کنند. اما متاسفانه خیلی از کاربران یاد نگرفته‌اند که چطور در میان این همه گزینه ارتباطی تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشند.
۴. سواد دیجیتال
با آنکه مدارس در زمینهٔ تزریق فناوری پیشرفت بزرگی داشته‌اند، اما هنوز راه زیادی باقی مانده است. تمرکز دوباره روی اینکه چه فناوری‌هایی باید یاد داده شود و اینکه چطور باید استفاده شود لازم است. فناوری‌های جدیدی راه خود را به محیط کار باز کرده است که هنوز در مدارس راهی ندارد (مثلا ویدیو کنفرانس، و فضاهای اشتراک‌گذاری آنلاین دانش مثل ویکی‌ها). این فرایند نیاز به مهارت‌های جستجو و پردازش حرفه‌ای دارد (مثلا سواد اطلاعاتی). باید به یادگیرنده‌ها آموخت چطور در جامعهٔ دیجیتال آنچه نیاز دارند را یاد بگیرند. به بیان دیگر، باید به یادگیرنده آموخت که چطور هر چیزی را در هر جایی و هر زمانی یاد بگیرد. کسب‌وکارها، ارتش، و پزشکی نمونه‌های خیلی خوبی از استفادهٔ متفاوت از فناوری در قرن بیست و یکم هستند. با ظهور فناوری‌های جدید، یادگیرنده هم باید یاد بگیرد چطور به شکل سریع و مناسب از آن فناوری‌ها استفاده کند. شهروندی دیجیتال یعنی مردم به روشی نوین آموزش ببینند – و این یعنی افراد نیاز به درجهٔ بالاتری از مهارت و سواد اطلاعاتی دارند.
۵. آداب دیجیتال: استانداردهای الکترونیکی رفتار و برخورد
کاربران فناوری اغلب این حوزه را یکی از مهم‌ترین مشکلات در ارتباط با شهروندی دیجیتال می‌بینند. ما وقتی رفتار نامناسبی می‌بینیم متوجه آن می‌شویم، اما مردم قبل از اینکه شروع به استفاده از فناوری کنند آداب دیجیتال (یعنی شیوهٔ رفتار مناسب) را یاد نمی‌گیرند. خیلی‌ها اگر بخواهند درباره اتیکت دیجیتال کسی با او صحبت کنند معذب می‌شوند. خیلی وقت‌ها برای متوقف کردن استفاده نادرست از فناوری، قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای وضع می‌شود یا آن فناوری به‌طور کلی ممنوع می‌گردد. اما تعیین سیاست و وضع قانون کافی نیست، ما باید به همه یاد بدهیم که چطور در این جامعه جدید، شهروندان دیجیتال مسئولیت‌پذیری باشند.
۶. قوانین دیجیتال: مسئولیت در قبال رفتار و کردار دیجیتال
قوانین دیجیتال با اخلاقیات فناوری در یک جامعه سروکار دارد. استفادهٔ غیراخلاقی خودش را به شکل دزدی و/یا ارتکاب جرم نشان می‌دهد. استفادهٔ اخلاقی خودش را به شکل پیروی از قوانین جامعه نشان می‌دهد. کاربران باید درک کنند که دزدیدن یا آسیب زدن به کار، هویت، یا دارایی دیگران در فضای آنلاین جرم محسوب می‌شود. جامعه قوانین معینی دارد که در یک جامعهٔ اخلاقی کاربر باید از آن‌ها آگاه باشد. این قوانین برای هر کسی که آنلاین کار یا بازی می‌کند صادق است. هک کردن اطلاعات دیگران، دانلود غیرقانونی موسیقی و فیلم، دزدی محتوا، ساختن کرم و ویروس مخرب یا اسب تروجان، فرستادن هرزنامه، یا دزدیدن هویت یا دارایی دیگران غیراخلاقی است.
۷. حقوق و مسئولیت دیجیتال: آزادی‌هایی که در دنیای دیجیتال در اختیار همگان است
درست مثل قانون اساسی ایالات متحده که شامل منشور حقوق شهروندی است، مجموعه‌ای از حقوق بنیانی وجود دارد که هر شهروند دیجیتال باید از آن برخوردار باشد. شهروندان دیجیتال حق حریم خصوصی، آزادی بیان، و حقوقی از این قبیل را دارند. باید دربارهٔ حقوق بنیانی دیجیتال گفت، بحث کرد، و آن را در دنیای دیجیتال امروز به واقعیت درآورد. این حقوق البته با خود مسئولیت هم می‌آورد. کاربران باید کمک کنند تا معلوم شود شیوهٔ درست استفاده از فناوری قرار است به چه شکلی باشد. در جامعهٔ دیجیتال حفوق و مسئولیت‌ها باید در کنار هم دنبال شود تا همه بتوانند مفید و موثر باشند.
۸. سلامت و شادابی دیجیتال: رفاه جسمی و روانی در دنیای فناوری دیجیتال
ایمنی چشم، آسیب فشار تکراری، و ارگونومیک بودن صدا همه مسائلی است که باید در دنیای نوین فناوری به آن پرداخت. به غیر از مشکلات جسمی، برخی مشکلات روانی نیز وجود دارد که در حال شیوع است، مثل اعتیاد به اینترنت. کاربران باید بگیرند فناوری نیز خطرهایی در ذات خود دارد. شهروندی دیجیتال با خود فرهنگی دارد که در آن کاربر فناوری از طریق آموزش و تعلیم یاد می‌گیرد چطور از خودش محافظت کند.
۹. امنیت دیجیتال (حفاظت شخصی): پیشگیری‌های الکترونیکی برای تضمین امنیت
در هر جامعه‌ای، افرادی وجود دارند که می‌دزدند، آزار می‌دهند، و مزاحم دیگران می‌شوند. در جامعهٔ دیجیتال هم همین‌طور است. اعتماد به اعضای دیگر جامعه برای ایمنی خودمان کافی نیست. ما در خانه خودمان به در قفل می‌زنیم و برای ماشین‌مان دزدگیر می‌گذاریم تا کمی امنیت بیشتر داشته باشیم. همین کار را باید دربارهٔ امنیت دیجیتال هم کرد. ما باید در مقابل ویروس‌ها از خودمان محافظت کنیم، از داده‌ها نسخهٔ پشتیبان بگیریم، و کنترل ابزارمان را در دست داشته باشیم. به عنوان شهروندان مسئولیت‌پذیر باید از اطلاعاتمان در برابر نیروهای بیرونی که ممکن به آن آسیب بزند محافظت کنیم.
احترام، آموزش، و محافظت
اینها عناصری که تحت اصول احترام، آموزش، و محافظت گرد هم می‌آید. تقریبا هر کسی درک می‌کند که برای داشتن بدن سالم باید فعال بود، و یکی از راه‌های آن مرتب ورزش کردن است. در ورزش معمولا فرد چندین بار کاری را تکرار می‌کند تا قدرت ماهیچه‌هایش بیشتر شود. حالا که فناوری در دست همه رشد کرده است، به‌خصوص در دسترسی بچه‌ها، برای پدرومادرها لازم است که فناوری را تمرین کنند. این دو جنبهٔ تمرین دیجیتال است، یکی روی استفادهٔ فرد از فناوری تمرکز دارد، و دیگری روی مسئولیت کاربر در قبال دیگران (که به کاربران کمک می‌کند با دیگران همدردی هم داشته باشند). سه اصل احترام، آموزش، و محافظت هر یک شامل عناصری است که به پدرومادرها و بچه‌ها کمک می‌کند درباره این ایده‌ها و مشکلات در قبال فناوری صحبت کنند.
به خودت و دیگران احترام بگذار:
- آداب و اتیکت
- دسترسی
- قانون
به خودت یاد بده / به دیگران وصل شو:
- سواد
- ارتباطات
- تجارت
از خودت و دیگران محافظت کن
- حقوق و مسئولیت‌ها
- ایمنی (امنیت)
- سلامت و رفاه
اینها چیزهایی است که در آموزش ما جایش خالی است و باید از همان کودکستان کم‌کم کودکان را با این اصول و عناصر آشنا کنیم، و این آموزش را در مدرسه ادامه دهیم و تکرار کنیم تا احترام و آداب دیجیتال را یاد بگیرند، سواد دیجیتال داشته باشند، قادر باشند ارتباط دیجیتال برقرار کنند و در عین حال از خودشان و دیگران محافظت کنند، حقوق و مسئولیت‌هایشان را بشناسند، بتوانند در دنیای دیجیتال از تجارت الکترونیک استفده کنند و از رفاه و سلامت برخوردار باشند.
منبع: DigitalCitizenship
