با آنکه کلمه‌ی e-learning یا یادگیری الکترونیکی در سال‌های اخیر بسیار استفاده شده، خیلی‌ها هنوز درست نمی‌دانند که مفهوم واقعی آن چیست و چطور می‌تواند به آنها کمک کند که در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود به موفقیت برسند.
در این سلسله مطالب کوتاه، قصد داریم به مفهوم e-learning، تاریخچهٔ آن، مزایا و دغدغه‌های مربوط به آن، و یادگیری از این طریق نگاه کوتاهی داشته باشیم.
یادگیری الکترونیکی چیست؟
در زمینه‌ی آموزش و یادگیری، مدلی سنتی برای قرن‌ها وجود داشته است که در آن کلاسی بوده و دانش‌آموزانی و معلمی که راهنمای آنان بوده است. حضور فیزیکی یک امر بدیهی بود، و شکل‌های دیگر آموزش مورد شک و تردید بودند. بعد رایانه از راه رسید و چشم‌انداز یادگیری و آموزش را زیر و رو کرد.
ای‌لرنینگ یا یادگیری الکترونیکی در واقع ابزار یا سیستمی آموزشی بر پایهٔ کامپیوتر است که به ما اجازه می‌دهد در هر جایی و هر زمانی، یاد بگیریم. یادگیری الکترونیکی امروز بیشتر از طریق اینترنت عرضه می‌شود، ولی در گذشته روی ترکیبی از شیوه‌های مبتنی بر کامپیوتر مثل سی‌دی بود.
فناوری چنان پیشرفت کرده است که با استفاده از ابزارهایی که حس کلاس درس را شبیه‌سازی می‌کنند، شکاف جغرافیایی از میان برداشته شده است. با یادگیری الکترونیک می‌توانیم مطالب را در انواع قالب‌ها مثل ویدیو، اسلاید، فایل‌های ورد و پی‌دی‌اف در هر جایی عرضه کنیم.
برگزاری وبینار (کلاس‌های زندهٔ آنلاین) و ارتباط با اساتید از طریق گپ و انجمن‌های گفتگو هم از گزینه‌هایی است که کاربران می‌توانند از آن برخوردار باشند. سیستم‌های ای‌لرنینگ (یا به عبارت دیگر، LMS یا سیستم‌های مدیریت یادگیری) و شیوه‌هایش تنوع انبوهی دارند. فرایندهای مختلفی را می‌توان خودکار کرد، مثل ارائهٔ محتوا و ثبت‌نام دانشجویان در دوره‌ها. یادگیری الکترونیکی به دانشجویان این امکان را می‌دهد که یادگیری را با زندگی خودشان سازگار کنند، و حتی پرمشغله‌ترین فرد هم می‌تواند در کارش پیشرفت کند و مهارت‌های جدید کسب نماید.
با ظهور اینترنت تحولات زیادی در آموزش رخ داده است. امروزه یادگیرندگان در استفاده از گوشی‌های هوشمند، پیام‌دهی، و استفاده از اینترنت مهارت پیدا کرده‌اند و شرکت در یک دورهٔ آموزشی آنلاین برایشان کار راحتی است. همچنین می‌توانند در گروه‌ها و انجمن‌ها شرکت کنند و با دیگر علاقمندان ارتباط داشته باشند.
در دنیای پرسرعت یادگیری الکترونیکی، فناوری‌های موجود برای تولید دوره‌های جذاب همواره در حال تغییر و تحول است، و دوره‌ها باید مرتباً به‌روز شوند تا آخرین اطلاعات را به جویندهٔ دانش ارائه کنند. اهمیت این موضوع در صنعت و تجارت بیشتر هم می‌شود، و برای همین است که بسیاری از کسب‌وکارها از طریق یادگیری الکترونیکی به کارکنان خود آموزش ارائه می‌دهند. هزینهٔ پایین و انعطاف مکانی و زمانی هم از دیگر نکات جذاب این شیوه است. حالا کارکنان می‌توانند خیلی راحت دانش کاری و مجموعهٔ مهارت‌های خود را گسترش دهند.
مزایا و معایب یادگیری آنلاین
بدون مرز، بدون محدودیت
در کنار محدودیت‌های مکانی، زمان هم یکی از مسائل مهمی است که هم دانشجو و هم مدرس با آن درگیر هستند. در آموزش رو در رو، فقط دانشجوهایی که توانایی حضور در آن محدودهٔ جغرافیایی را دارند قادر هستند در مکان یادگیری حاضر شوند، و زمان هم جمعیت حاضرین را محدود به کسانی می‌کند که وقت خاصی را آزاد هستند. ولی در یادگیری الکترونیکی دیگر نیازی به برنامه‌ریزی مکانی و زمانی برای حضور افراد مختلف نیست.
جذابیت بیشتر
اگر طراحی یک دوره تعاملی و مفرح باشد، به کمک چندرسانه‌ای یا شیوه‌های جدیدتر مثل بازی‌پردازی (gamification)، نه فقط فاکتور درگیرسازی را بالا می‌برد، بلکه طول عمر مطلب و دوره را هم افزایش می‌دهد.
به صرفه
این هم برای مدرس و هم دانشجو صدق می‌کند؛ هر نقشی که در این بده‌بستان داشته باشیم باز هم احتمالا مجبوریم در نقطه‌ای برای تهیهٔ نسخه‌های جدیدتر کتاب‌ها برای مدرسه و دانشگاه، هزینهٔ زیادی بکنیم. ولی برخلاف کتاب که بعد از مدتی منسوخ می‌شود، در یادگیری الکترونیکی نیازی به تهیهٔ مستمر آخرین نسخه نیست.
دغدغه‌های مرتبط با یادگیری الکترونیکی
با وجود تمامی مزایای یادگیری الکترونیکی، نمی‌شود منکر شد که کاستی‌هایی هم دارد. مهارت‌های عملی از جمله چیزهایی هستند که در دوره‌های آنلاین به سختی می‌شود کسب کرد. مثلا برای نجاری می‌شود اطلاعات ارائه داد، ویدیو ضبط کرد و توضیح داد، ولی نهایتاً تجربه‌ٔکار دستی با چوب چیز دیگری است. برای همین یادگیری الکترونیک و آنلاین برای مهارت‌های غیرفیزیکی و به‌خصوص مهارت‌های نرم‌افزاری و مرتبط با کامپیوتر خیلی موثرتر است.
انزوا
اگرچه یادگیری الکترونیکی راحت و منعطف است و از راه دور و در هر زمانی هم می‌شود به آن دسترسی داشت، ولی ممکن است یادگیرنده احساس انزوا کند. اما با فناوری‌های ارتباطی امروز، با ایجاد انجمن‌ها و اتاق‌های گفتگو و بحث و تبادل نظر، نه تنها حس انزوا از بین می‌رود که فرد می‌تواند به راحتی فارغ از محدودیت مکان و زمان با دیگرانی که به موضوع مورد نظر علاقمند یا مرتبط هستند بحث و تبادل نظر کند و بیشتر یاد بگیرد.
